Για τις εκδόσεις Γαβριηλίδη και όχι μόνο…
Οι εκδόσεις Γαβριηλίδη έκλεισαν και ένα μεγάλο μέρος τής παραγωγής τους λέγεται ότι θα μεταφερθεί σε άλλον εκδοτικό οίκο, που επίσης είχε κλείσει πριν από 30 χρόνια και τώρα επανιδρύεται με το ίδιο όνομα. Ταυτόχρονα, πολλή σκόνη έχει σηκώσει το γεγονός ότι οι πιστώτριες τράπεζες πολτοποίησαν την παραγωγή τού εκδοτικού οίκου που βρέθηκε στις αποθήκες του.
Κατ’ αρχάς τα αυτονόητα – κάθε φορά που μία εστία πολιτισμού, (ακόμη και «πολιτισμού») κλείνει, ο κόσμος των τεχνών θα πρέπει να θρηνεί. Κάθε παρόμοιο γεγονός είναι μία ακόμη υποχώρηση, μία παράδοση στο ευτελές, μία απώλεια από όποια πλευρά και να το ιδεί κανείς. Το δεύτερο – αποτελεί οπωσδήποτε σημείο καθυστέρησης και υπανάπτυξης η λειτουργία μιας χώρας με αραχνιασμένη νομοθεσία που απαγορεύει την δωρεά πραγμάτων που έχουν κατασχεθεί και επιβάλλει την καταστροφή τους – δείγμα του πόσο αγάπησαν και νοιάστηκαν για το βιβλίο τα περιβόητα υπουργεία πολιτισμού και οι ενώσεις συγγραφέων και εκδοτών.
Έως εδώ καλά, μα όλα τούτα είναι μοναχά η επιφάνεια, τα στερεότυπα λόγια ενός μνημοσύνου, λέξεις δίχως βάθος, καθώς δεν καταδύονται στα πραγματικά προβλήματα τής λογοτεχνίας και των παραλογοτεχνικών επαγγελμάτων.
Πότε επιτέλους θα μάθουμε να λέμε στην Ελλάδα τα πράγματα με το όνομά τους; Να επαινούμε τα άξια και να καταγγέλλουμε τα ειδεχθή;
Ήμουν κατά πολύ νεότερος όταν έστειλα πρωτόλειο βιβλίο μου στον Γαβριηλίδη για έκδοση. Γνωρίζοντας την τακτική των περισσότερων εκδοτικών οίκων, ένιωσα έκπληξη όταν επικοινώνησε μαζί μου κάποιος από το στέκι τής Αγίας Ειρήνης μέσα σε μία μόνο εβδομάδα και με ενημέρωσε ότι το βιβλίο μου έγινε αποδεκτό και ότι χρειάζεται να περάσω από εκεί για τις λεπτομέρειες. Ήμουν νέος. Ήμουν βλακωδώς ανυποψίαστος ή έστω ανοήτως αισιόδοξος. Και πήγα στο ραντεβού.
Συνάντησα σ’ εκείνο το μικρό κλειστοφοβικό πατάρι κάποιον νεαρό, (δεν θυμάμαι το όνομά του, μήτε μ’ ενδιαφέρει και το ποιος ήταν), που μού είπε ότι το βιβλίο μου είχε αρέσει πολύ. Ξεκίνησε μία μικρή συζήτηση και γρήγορα κατάλαβα ότι είναι ζήτημα εάν είχε διαβάσει τον πρόλογο και την πρώτη σελίδα. Στα πέντε λεπτά, (μήτε τα προσχήματα, μήτε ένας καφές τής παρηγοριάς, απλώς ένα ακόμη εμπόρευμα εκτυπώσιμο…), μού ζήτησε μερικές εκατοντάδες ευρώ για την έκδοση. Ήμουν τυχερός, άλλοι μετά από εμένα ήρθαν αντιμέτωποι με χιλιάρικα. Ακολούθησε έντονη συζήτηση καθώς ο έμπορος με τον οποίο συναντήθηκα προσεβλήθη όταν τον ονόμασα τυπογράφο και όχι εκδότη. Για να μην χειροτερέψουν τα πράγματα σηκώθηκα και έφυγα. Ακριβώς το ίδιο σκηνικό με τον επόμενο που περίμενε, (ο έρμος!) στην υποδοχή δίπλα στην πόρτα. Και με τον μεθεπόμενο. Και με άλλους πολλούς. Φυσικά το φαινόμενο δεν αφορά μοναχά τον Γαβριηλίδη, αλλά δεκάδες εκδότες, μικρούς και μεγάλους.
Τα έχω γράψει δεκάδες φορές. Τα χαρακτηριστικά ενός εκδότη είναι κυρίως δύο – η ικανότητα λογοτεχνικής κρίσης και το οικονομικό ρίσκο που αναλαμβάνει για να προωθήσει την καλή λογοτεχνία. Οτιδήποτε πέρα από αυτά είναι απλό εμπόριο, αισχροκέρδεια, (όταν χρεώνεις ένα τιράζ των 100 πολλαπλάσια τού κόστους του), στυγνή εκμετάλλευση, (όταν κερδοσκοπείς επάνω στην ματαιοδοξία νέων παιδιών και καλά το ξεύρεις πως το μόνο που θα γενεί είναι χάσουν τα λεφτά τους και τον χρόνο τους).
Ελάχιστοι εκδότες σήμερα επιμένουν να διατηρούν τον παραδοσιακό τους ρόλο και να εκδίδουν έργα με όλο το ρίσκο, μετά από κρίση και ξεδιάλεγμα των καλύτερων κειμένων. Μα και τα δικά τους βιβλία χάνονται μέσα στον πολτό και σε αδιάφορες σελίδες που πλημμυρίζουν τα ράφια των μεγάλων βιβλιοπωλείων.
Δεν χρειάζεται να είναι μάντης κανείς για να καταλάβει ότι η πληθώρα εκδόσεων δίχως καμία διάκριση, μεταφράζεται ταχύτατα σε πληθωρισμό απλήρωτου αποθέματος, σε ένα στοκ που δεν μπορεί να αντέξει ακόμη και μία υγιής επιχείρηση, (βλ. Ελευθερουδάκης). Δεν χρειάζεται να είναι κανείς προφήτης για ν’ αντιληφθεί ότι η αντικατάσταση τού κριτηρίου ποιότητας από το κέρδος και την αισχροκέρδεια, στρέφεται τελικά κατά των ίδιων των εκδοτών που βλέπουν να απαξιώνεται η παραγωγή τους και να συναθροίζεται με όλα τα ανάξια γραπτά τής μιάς νύχτας. Και φυσικά δεν χρειάζεται να είναι κανείς μέντιουμ για να προβλέψει, (και αρκετοί από εμάς το είχαν προβλέψει…), ότι η κατάργηση τής κριτικής και η υποβάθμιση των κριτηρίων ποιότητας θα γεννήσει πολύ περισσότερους «συγγραφείς», μα θα διώξει ταυτόχρονα ισάριθμους και περισσότερους αναγνώστες. Και ταυτόχρονα θα απαξιώσει το ράφι εκείνο όπου συναθροίζονται τα άπαντα τού Καβάφη με το μέγα πόνημα τού Μπουρδούρογλου που το χρυσοπλήρωσε σε κάποιον «ποιοτικό» εκδότη.
Εάν λογοτεχνία για εσάς είναι η σημερινή λεγόμενη «ροζ λογοτεχνία» και ποιήματα ευτελέστερα από τα στιχάκια επιτοίχιων ημερολογίων, έχει καλώς. Ζήστε με αυτά, μείνετε με αυτά – μπορείτε να αισθάνεστε ευτυχείς, καθώς το ροζ και το ανούσιο έχουν πλήρως επικρατήσει στον χώρο τού βιβλίου. Εάν όμως έχετε την ελαχίστη ανησυχία για την ποιότητα τής λογοτεχνίας, μην γελιέστε από τα μεγάλα λόγια των «ποιοτικών» εκδοτών και μην βιάζεστε να πλέξετε το εγκώμιό τους, είναι σε μεγάλο βαθμό υπεύθυνοι για την σημερινή κατάσταση. Το ότι οι εκδόσεις Γαβριηλίδη σάς είχαν πείσει ότι εκδίδουν εξαιρετικά καλή ποίηση και ότι το λογότυπό τους είναι εγγύηση ποιότητας, είναι απλώς ένα σύμπτωμα μιας κοινωνίας που δεν διαθέτει ορατότητα για τα βαθύτερα τής λογοτεχνίας και το παρασκήνιο τού χώρου.
Λυπάμαι πολύ που ένας ακόμη εκδοτικός οίκος έκλεισε, λυπάμαι ακόμη περισσότερο που πολλά βιβλία του, (ακόμη και εάν τα περισσότερα δεν άξιζαν λογοτεχνικά), καταστράφηκαν αντί να γεμίσουν τα ράφια των εξαιρετικά φτωχών βιβλιοθηκών τής περιφέρειας. Αλλά επιτέλους κάποτε θα πρέπει να αντιμετωπίσουμε το πραγματικό πρόβλημα τής νεοελληνικής λογοτεχνίας και οι εκδότες που κερδίζουν από την ματαιοδοξία και την ανοησία επίδοξων ποιητών, είναι ένα από τα ζητήματα που συντελεί στην καταστροφή της.
Το πιο πάνω κείμενο ακουμπά στην επικαιρότητα, αλλά δεν θέλω να επαναλαμβάνω τα ίδια που έχουν γραφτεί αλλαχού. Γι’ αυτό όποιος επιθυμεί να διαβάσει περισσότερα για την κριτική τής λογοτεχνίας στην Ελλάδα και το πόσο εγκληματική ήταν η κατάργησή της, ας πατήσει επάνω στον παρακάτω σύνδεσμο. Σχολιάζετε ελεύθερα πιο κάτω.
