« Η μεγαλύτερη επιτυχία τού διαβόλου είναι ότι έπεισε τον κόσμο πως δεν υπάρχει»
Προσπαθώ για χρόνια, (μονότονος πια…), να μιλήσω για την ποίηση που δεν υπάρχει πλέον, την πνευματικότητα που έχει καταντήσει ανέκδοτο, την λογοτεχνική κριτική που έχει εξαφανιστεί και την πλήρη επικράτηση τού ασήμαντου επί τού ουσιώδους, τού άξιου και τού ποιοτικού. Δυστυχώς όμως αυτά δεν είναι το χειρότερο που έχει συμβεί. Άλλωστε, όλες οι εποχές δεν είναι ίδιες, οι πυροδοτήσεις δεν έχουν πάντοτε την ίδια ένταση, το πνεύμα δεν έχει από την φύση του γραμμική εξέλιξη, στην Ιστορία εναλλάσσονται οι σκοτεινές, οι αδιάφορες και οι φωτεινές εποχές – όχι απαραίτητα με αυτήν την σειρά.
Το χειρότερο είναι άλλο – η προσπάθεια εκείνων που κατέχουν δημόσιο λόγο να μάς πείσουν για το εντελώς αντίθετο, πάντοτε αισιόδοξοι δίχως λόγο και αιτία, πάντοτε μέσα στην καλή χαρά, πάντοτε επιμένοντες πως ο κόσμος διαρκώς βελτιώνεται πνευματικά και όσοι μιλούν για το αντίθετο είναι απλώς δεινόσαυροι που πάσχουν από γεροντική νοσταλγία. Μία εντελώς ηλίθια πολιτική ορθότητα, (άλλος αποτυχημένος όρος αυτός), έχει κυριαρχήσει παντού, σε κάθε μέσο εκφοράς δημόσιου λόγου και δήθεν διαλόγου. Όλα είναι καλά και όμορφα, όλα είναι λαμπερά, η λογοτεχνία ανθεί, (έτσι καθώς την μετρούν με το ζύγι και την ποσότητα τού χάρτου στα βιβλιοπωλεία), η ποίηση ανθεί επίσης, ο κάθε πικραμένος που εκδίδει ένα κείμενο «δημιουργεί ελπίδες για το μέλλον», ο πολιτισμός μας με άλλα λόγια είναι πιο αναπτυγμένος από ποτέ – όποιος ακούει αυτούς τούς αισιόδοξους χωρίς αιτία, νιώθει ότι ζει σε μία ετεροχρονισμένη Αναγέννηση και σε μία χώρα που λατρεύει το πνεύμα, την αξιοκρατία και την ποιότητα σε κάθε πεδίο.
Γιατί επανέρχομαι σε όλα αυτά τα γνωστά και χιλιοειπωμένα; Αφορμή ένα άρθρο στο Bookpress για την ελληνική ποίηση. Το υπογράφει ο Διονύσης Μαρίνος, δημοσιογράφος και συγγραφέας. Τίτλος τού άρθρου «Ελληνική Ποίηση: 30 συλλογές που διαβάσαμε και ξεχωρίσαμε το 2023». Ο τίτλος μού κίνησε την περιέργεια, έτσι καθώς οι «ποιητές» κάθε λογής εμφανίζονται σε διαδίκτυο και βιβλιοπωλεία με ρυθμό καταιγιστικό, είναι αδύνατον να τους παρακολουθήσεις πλέον, οπότε ένα κείμενο που συγκεντρώνει τα άριστα των αρίστων είναι πάντοτε ευπρόσδεκτο. Και το κυριότερο είναι πως θεωρητικά αποτυπώνει ό,τι καλύτερο έχει γραφτεί, ό,τι αξιότερο στην λογοτεχνία. Και για να μην έχετε καμία αμφιβολία για την άποψη τού αρθρογράφου, ιδού και το εισαγωγικό του σημείωμα…
Θαυμασμός, (από ποιούς άραγε; ) και χώρα που δοξάζει την ποίηση. Μάλλον ζω σε άλλη χώρα και δεν το έχω αντιληφθεί.
Είναι πράγματι έτσι; Ή μήπως με παρόμοια άρθρα το μόνο που αποκαλύπτεται είναι η γύμνια τού βασιλέως; Το πλεονέκτημα τού κειμένου είναι πως για κάθε μία από τις τριάντα ποιητικές συλλογές που παρουσιάζονται ως αξιότερες, υπάρχει και ένα απόσπασμα, ενδεικτικό εννοείται τής ποιότητας τού ποιητή και ξεδιαλεγμένο ως το κορυφαίο ανάμεσα στα υπόλοιπα. Για να δούμε.
(Λίγες παρατηρήσεις. Δεν αναφέρω τους τίτλους των συλλογών, ούτε τα ονόματα των ποιητών. Σκοπός μου δεν είναι να καταδείξω την μικρότερη ή μεγαλύτερη αξία των συγγραφέων, μήτε να τους απογοητεύσω στην συγγραφική τους πορεία. Άλλωστε αυτοί έχουν την τελευταία ευθύνη – άλλοι τους έπεισαν για την αξία τού έργου τους, άλλοι αποφάσισαν, άλλοι τους πρόκριναν. Άλλοι τούς εκπαίδευσαν σε ποίηση αυτής τής ποιότητας.
Παρατήρηση δεύτερη, δεν ξέρω εάν ο χωρισμός (με την κάθετο / ) είναι τού συγγραφέα τής κάθε συλλογής ή τού αρθρογράφου, αλλά πάντως αυτός ο διαχωρισμός σε ημιστίχια, στίχους και στροφές, είναι εντελώς άσχετος και τυχαίος και δείχνει πλήρη άγνοια χαρακτηριστικών ρυθμού, μέτρου και ανάγνωσης.
Να θυμάστε πάντοτε το εξής – η σωστή κριτική είναι σχεδόν πάντοτε επικριτική, όχι γιατί θέλει να μειώσει ή να εκδικηθεί τον οποιονδήποτε, αλλά γιατί τελικός σκοπός της είναι η βελτίωση τού κρινόμενου.
Παρατήρηση τελευταία. Για τα πάντα κρατώ μία επιφύλαξη. Η σωστή κριτική θα επέβαλλε να έχω στα χέρια μου το σύνολο τού έργου και των τριάντα ποιητών και όχι μόνο τα ποιήματα που προκρίνει ο αρθρογράφος. Όμως όπως γράφω και παραπάνω, σκοπός τού σημερινού σημειώματος είναι να καταδείξει τι προκρίνουν ως άριστο όλοι οι δημοσιολογούντες – δημοσιογράφοι, κριτικοί, εκδότες, φιλόλογοι και άλλοι πολλοί).
Ας οπλιστούμε με υπομονή και να δούμε ένα-ένα τα 30 αυτά αριστουργήματα.
Απορία πρώτη, υπάρχουν άραγε ελευθερόστιχα σονέτα; Ας δεχτούμε την ελευθερία τού ποιητή να τα δημιουργήσει. Τυχαίος φυσικά ο διαχωρισμός στίχων και ημιστιχίων, σε βαθμό που νόημα δεν βγαίνει. Ας δεχτούμε επίσης την πρόθεση τού ποιητή να διαχωρίσει το συλλογικό από το ατομικό, την μάζα από την ατομικότητα. Οι φανοστάτες και οι ωρολογοποιοί που κολλάνε; Καμία σχέση. Απλός εντυπωσιασμός δίχως κανένα νόημα
Ποίημα για την απώλεια. Και εδώ ο διαχωρισμός καταστρέφει τον ρυθμό και την όποια συγκίνηση θέλει να μεταδώσει η ποιήτρια. Ποίημα εξαιρετικά λόγιο και διανοητικό για την θεματική του. Συγκρίνετε με το “Νείκος τού Άδου” τού Παπατζώνη που πραγματεύεται το ίδιο θέμα και θα αντιληφθείτε τις χαώδεις διαφορές. Παρά ταύτα όχι το χειρότερο από τα τριάντα ανθολογημένα.
Αποτυχημένη απόπειρα υπερρεαλιστικής ποίησης. Άλλη μία απόδειξη το πόσο αποτυχημένα (και παραποιημένα) μεταφέρθηκε ο “κανόνας” τής αυτόματης γραφής στην νεοελληνική ποίηση. Απλός εντυπωσιασμός και εδώ, λόγος επιτηδευμένα κατακερματισμένος, συρραφή φράσεων εργαστηρίου που δεν δένουν μεταξύ τους σε ενιαίο σύνολο.
Θα μπορούσε να είναι ένα αξιόλογο ποίημα, ολίγον καρυωτακικό. Η γραφή δεν προσβάλλει και υποψιάζει για κάποιες ποιότητες, αλλά απουσιάζει το βάθος και όλο το ποίημα απομένει διαπιστωτικό. Από τα τριάντα ανθολογημένα θα το κρατούσα στην άκρη, πράγματι με την ελπίδα μιάς εξέλιξης.
Απλώς αδιάφορο. Δεν ξέρω εάν είναι αυτόνομο ποίημα ή απόσπασμα, αλλά στέκει ανολοκλήρωτο, σημαντικό μειονέκτημα, ιδιαίτερα όταν το ποίημα είναι πεζόμορφο.
Καταλάβατε; Δεν πειράζει, δεν είναι αυτό είναι το ζητούμενο. Βραβείο συντακτικού πράγματι.
Απόπειρα σαρκασμού για τα υποκατάστατα τού αυθεντικού. Διαθέτει έναν κάποιο ρυθμό, αλλά τίποτα το πρωτότυπο ή εξαιρετικό. Από τα λίγα οπού σε γενικές γραμμές ο διαχωρισμός ημιστιχίων είναι σωστός.
Πολύ μικρό και προφανώς απόσπασμα για να μπορέσουμε να βγάλουμε συμπέρασμα. Ελπιδοφόρα αρχή στον πρώτο στίχο, που καταλήγει σε κάτι το εντελώς κοινότοπο. Γενικά, στίχοι αυτολύπησης και αυτοκριτικής που ξεκινούν με το “εγώ” απαιτούν πολλή προσοχή για να μην καταντήσουν πομπώδεις.
Φόρος τιμής στους πεσόντες, από τα ελάχιστα πια ποιήματα σε πολυτονικό. Ποίημα που στέκει αξιοπρεπώς, κυρίως γιατί έχει στοιχειώδη γλωσσική επάρκεια και αποφεύγει το μελό και τις πομπώδεις αναφορές.
Αξιοπρόσεκτη εισαγωγή, περιττή φλυαρία στο δεύτερο μέρος. Η κατάληξη κοινότοπη και τυπικό δείγμα μιάς δήθεν ταπεινοφροσύνης που συνηθίζουν να διατυμπανίζουν όλοι οι ποιητές.
Αξιοπρόσεκτο κείμενο, ίσως το καλύτερο από τα ανθολογημένα. Από τα ελάχιστα επίσης που ξεφεύγουν από τον εσωτερικό μικρόκοσμο και προσπαθούν να αποδώσουν μία πραγματικότητα. Ενδιαφέρουσα γραφή σε κάθε περίπτωση.
Εικονοποιία που θα μπορούσε να έχει ενδιαφέρον, εάν “κύκλωνε” ένα γερό νοηματικό υπόβαθρο. Απλό διανόημα που απομένει μετέωρο.
Θα μπορούσε να έχει ενδιαφέρον, καθώς προσεγγίζει ένα πρωτότυπο θέμα, τις αλλαγές που επιφέρει μια απώλεια, ένας θάνατος, μία απουσία. Στο τέλος όμως καταφεύγει σε κοινοτοπίες και την γνωστή επιτηδευμένη αοριστολογία των ποιητών, όταν αδυνατούν να εκφράσουν πετυχημένα και με ακρίβεια εκείνο που έχουν στο μυαλό τους.
Ευφυολόγημα, αλλά τίποτα το ιδιαίτερο. Παρά την γνώμη των περισσοτέρων η επιγραμματική ποίηση, η ολιγόστιχη και το ευφυολόγημα απαιτούν ικανότητες ιδιαίτερες – ο Κώστας Μόντης είναι ίσως ο καλύτερος ποιητής σε αυτά τα πεδία.
Τα αποσιωπητικά σε αγκύλες δείχνουν πως πρόκειται για απόσπασμα, όμως εντελώς ατελές και γι’ αυτό δεν θα το αδικήσω με κάποιο σχόλιο. Φιλική συμβουλή προς ανθολόγους – αποφεύγετε όσο μπορείτε τον κατακερματισμό ενός ποιήματος. Εάν παρά ταύτα πρέπει να το κάνετε, φροντίστε το απόσπασμα να είναι ενδεικτικό και όχι λίθοι και πλίνθοι και ξύλα και κέραμοι ατάκτως ερριμμένα.
Η φράση καρτ ποστάλ πριν από το ποίημα δικαιολογεί εδώ το ότι οι στίχοι μένουν σε μιά εικονοποιία και δεν προχωρούν σε κάτι πιο ουσιώδες. Όχι από τα χειρότερα, η γραφή θυμίζει Ρίτσο. Με λίγη ένταση παραπάνω θα μπορούσε να έχει ενδιαφέρον.
Απορώ πάντοτε πώς γίνεται οι ποιητές να βρίσκουν θέματα ενδιαφέροντα, αλλά ταυτόχρονα τα καίνε με αδιάφορους στίχους. Η απουσία τέκνων είναι ένα θέμα που ελάχιστα έχει απασχολήσει την νεοελληνική ποίηση, θα μπορούσαμε να έχουμε εδώ ένα κείμενο πρωτότυπο. Κρίμα γιατί η κατάληξη τίποτε άλλο από κοινοτοπία.
Εντάξει, τυπικό δείγμα ξύλινης γλώσσας που ομιλεί αλλά δεν λέει κάτι. Γεμάτο το διαδίκτυο από παρόμοιες απόπειρες.
Προσπάθεια για Σεφερική γλώσσα, λείπει όμως το νοηματικό βάθος, η ανατομία τής εικόνας και τής μνήμης. Μέσα στην πρώτη πεντάδα πάντως και γλώσσα που μπορεί να δώσει αξιόλογα αποτελέσματα εάν δέσει με συναισθηματικό βάθος και ακριβείς νοηματοδοτήσεις.
Ενδιαφέρουσα γραφή στην Κυπριακή διάλεκτο, αδιάφορος τελευταίος στίχος, ενδιαφέρουσα όμως προσέγγιση τής γλώσσας που καθορίζει την συνείδηση την υπόσταση, εν τέλει την ταυτότητα τού καθενός. Ακόμη ένα ενδιαφέρον θέμα που δεν ολοκληρώνεται.
Απλή συρραφή λέξεων. Τίποτα παραπάνω.
Μία από τα ίδια. Η διανοητική ποίηση είναι από τα δυσκολότερα είδη στην λογοτεχνία, στην Ελλάδα, εκτός από τον Ελύτη, ελάχιστοι κατόρθωσαν να την υπηρετήσουν με αξιόλογα αποτελέσματα. Και εδώ έχουμε συρραφή φράσεων και λέξεων χωρίς κανένα αποτέλεσμα.
Λυπάμαι πολύ όταν διαβάζω κείμενα με φανερή την προσπάθεια τού γράφοντος να φτάσει σε άρτιο εκφραστικό αποτέλεσμα, αλλά κάτι πάντα διαφεύγει, πάντα κάτι λείπει. Όλο το πρώτο μέρος στροβιλίζεται σε μιά παρόμοια ανολοκλήρωτη προσπάθεια. Το περίεργο είναι ότι όλο το ενδιαφέρον βρίσκεται στους τελευταίους τέσσερις στίχους, οι καλύτεροι σε όλο το κείμενο. Θα μπορούσαν να σταθούν αυτόνομοι ως ποίημα και να απουσιάζουν όλοι οι προηγούμενοι στίχοι.
Μία συνηθισμένη παρανόηση στην λογοτεχνία, είναι πως η ποίηση δεν είναι τίποτε άλλο από κατάθεση απόψεων και σκέψεων τού ποιητή. Έχω αναφερθεί αλλού στο τι συγκροτεί τελικά ένα κείμενο ποιητικό και γι’ αυτό δεν θα επεκταθώ εδώ. Το ίδιο συμβαίνει και με το παραπάνω ποίημα, απλή παράθεση σκέψεων, δίχως μάλιστα κάποια πρωτοτυπία ή ανατροπή.
Δυστυχώς φλύαρο δίχως λόγο. Όλο το ενδιαφέρον στον τελευταίο στίχο, θα μπορούσε να είναι και η απαρχή ενός άλλου ποιήματος.
Τι να σχολιάσω εδώ; Αφόρητη πόζα και φράσεις όπως τα τουβλάκια τής lego – το ένα επάνω στο άλλο και ό,τι βγεί.
Μα τι μανία είναι αυτή με την αυτολύπηση, τις πομπώδεις εκφράσεις, την απαισιοδοξία χωρίς λόγο, χωρίς αιτιολόγηση; Φίλοι ποιητές, άλλο Περικλής Γιαννόπουλος, άλλο Καρυωτάκης. Η μέρα με την νύχτα. Η μεμψιμοιρία και η γκρίνια πρέπει να έχουν γνησιότητα και υπόβαθρο πραγματικό, αλλιώς καταντούν σκέτη πόζα.
Ακόμη ένα ελπιδοφόρο ξεκίνημα που καταλήγει άνευρο και βαρετό.
Ενδιαφέρουσα απόπειρα σύνδεσης υποκειμένου και πραγματικότητας. Πολύ δύσκολο θέμα όμως που απαιτεί ιδιαίτερες δεξιότητες και θηριώδη παιδεία και εξάσκηση. Κορυφαίος σ’ αυτήν την κατηγορία “φιλοσοφικής ποίησης” και πάλι ο Παπατζώνης, η μελέτη του απαραίτητη σε όλους τους νέους ποιητές που φιλοδοξούν για κάτι βαθύτερο.
Η συνάντηση τού εκλιπόντος πατέρα με το παιδί είναι ένα θέμα που απαντάται πολύ συχνά στην νεοελληνική ποίηση. Σπάνια είναι πετυχημένο το αποτέλεσμα, ίσως φταίει για το ότι η σχέση πατέρα με γιο είναι συνήθως ελλειμματική και συναισθηματικά ανέκφραστη. Ένα ακόμη συχνό λάθος σε ποιήματα με αυτήν την θεματική είναι πως οι συγγραφείς προσπαθούν να δώσουν μία μεταφυσική χροιά στο κείμενο. Αντιθέτως, θα είχε πολύ ενδιαφέρον μία συνομιλία υποκατάστατη τής επίγειας που δεν έγινε ποτέ, μία διαδικασία εξομολογητική.
Ποίημα γραμμένο, (ανεπίγνωστα άραγε;) σε δεκαπεντασύλλαβο, με λάθη όμως στους τονισμούς τού συγκεκριμένου ιαμβικού μέτρου. Κατά τα λοιπά τίποτε το ενδιαφέρον.
Αυτές λοιπόν κατά τον αρθρογράφο, ήσαν οι καλύτερες ποιητικές συλλογές τής χρονιάς που πέρασε. Με άλλα λόγια, αυτό είναι σύμφωνα με εκδότες, δημοσιογράφους και κριτικούς, το απαύγασμα τής ποίησης στους σύγχρονους καιρούς. Για να το πω διαφορετικά και να έρθουμε λίγο στην σημερινή πραγματικότητα – από όλα τα χειρόγραφα που έφτασαν στα γραφεία των εκδοτών, αυτά είναι που επέλεξαν, αυτά είναι που προέκριναν ως αξιότερα για έκδοση.
Κι όμως. Αν εξαιρέσει κανείς 4 έως 5 το πολύ ποιήματα από τα 30 που ανθολογούνται στο άρθρο, (και αυτά με διευρυμένα τα ποιητικά κριτήρια), όλα τα υπόλοιπα είναι από αδιάφορα έως κακά. Αφήνω στην άκρη τις τεχνικές ατέλειες, τα λάθη, την ρηχότητα, την ευκολία. Ξέρετε ποιο είναι το χειρότερο; Όλα αυτά τα ποιήματα, σχεδόν στο σύνολό τους, είναι στραμμένα προς τα μέσα, αποπνέουν εγωπάθεια, αποτυπώνουν έναν κοινωνικό κατακερματισμό, το βλέμμα τους δεν ανοίγεται στην εκτός εαυτού πραγματικότητα, δεν υπάρχουν ερεθίσματα, δεν υπάρχουν πυροδοτήσεις, αντιδράσεις στα κακώς κείμενα. Δεν υπάρχει καν φιλοσοφική σκέψη για ζητήματα που διαχρονικά απασχολούν την ποίηση. Και δεν υπάρχει επίσης ατομική ηθική, στάση δηλαδή τής συνείδησης απέναντι σε όλα τα μεγάλα θέματα που απασχολούν την ανθρώπινη οντότητα. Όταν λοιπόν απουσιάζει όλη αυτή η τρομερή πρώτη ύλη, όταν ο καθείς μιλά για τον εαυτό του, ωσάν να είναι αυτός η αρχή και το τέλος τού κόσμου, πώς περιμένετε να γεννηθεί η νέα ποίηση που αγγίζει τον αναγνώστη, και τον συγκινεί, και τον προβληματίζει, και τον προσανατολίζει σε νέους δρόμους και αναζητήσεις;
Πριν από λίγα σχετικά χρόνια δεχόμασταν σε τούτην εδώ την ιστοσελίδα χειρόγραφα αναγνωστών που ζητούσαν την γνώμη μας, κάθε μήνα το ταχυδρομείο γέμιζε από 50 και 60 ποιητικές συλλογές, χώρια τα δοκίμια, χώρια τα μυθιστορήματα. Μέσα από ένα τόσο θηριώδες υλικό, είναι ζήτημα εάν ξεχώρισαν πέντε με δέκα ποιητικές συλλογές. Προσπάθησα να τις αναδείξω με αναλυτική παρουσίαση και σχολιασμό, τις καλύτερες δε από αυτές τις έστειλα και σε εκδότες με την παραίνεση για έκδοση, καθώς υπήρχε μία ποιότητα στον στίχο. Δεν μού απάντησε ποτέ κανείς, (κατά το αισχρό συνήθειό τους) και φυσικά κανείς τους ποτέ δεν επικοινώνησε με τους ποιητές που είχα προτείνει.
Βεβαίως είχαν το απόλυτο δικαίωμα τής επιλογής, εάν τα εκδοθέντα κάθε χρόνο ήταν πράγματι άξια, δεν θα είχα καμία απαίτηση να ακολουθήσουν τα δικά μου κριτήρια και προτάσεις. Όταν όμως βλέπω όλα αυτά που θεωρούνται αριστουργήματα, όταν ξέρω ότι πολλές από αυτές τις συλλογές είναι ακριβοπληρωμένες, όταν γνωρίζω από πρώτο χέρι τα κριτήρια επιλογής των εκδοτών, (κάθε άλλο παρά λογοτεχνικά), όταν βλέπω ακόμη και στο διαδίκτυο αυτά που οι περισσότεροι θεωρούν ποίηση, τότε δικαιούμαι να πώ ότι εδώ και πολλά χρόνια ποίηση δεν διαθέτουμε και ότι ζούμε ακόμη με καύσιμα τής δεκαετίας τού 50 και τού 60. Δεν φταίνε οι ίδιοι οι συγγραφείς γι’ αυτό – φταίει ένα πλέγμα απαιδείας, εκδοτών και δημοσιογράφων που έχουν αναδείξει το ασήμαντο σε σημαντικό, το εύκολο σε άξιο και το πρόχειρο σε άριστο.
Μάς έχουν πείσει ότι ποίηση είναι δυο τρεις αμπελοφιλοσοφίες ριγμένες στο χαρτί, δίχως νόημα, δίχως ρυθμό, δίχως μέτρο. Μάς έχουν πείσει ότι όσο πιο ακατανόητο το κείμενο, τόσο το καλύτερο για την ποίηση. Μάς έπεισαν ότι όλοι μπορούμε να είμαστε ποιητές, αρκεί να έχουμε ένα καλό μπεζαχτά στην άκρη και να μπορούμε να πληρώσουμε αδρά τους εκδότες. Μάς έπεισαν ότι έτσι πρέπει να είναι τα πράγματα και πως άλλος δρόμος δεν υπάρχει.
Όσο όλοι τούτοι επιμένουν στους μονοδρόμους τους, τόσο μεγαλύτερη νιώθω την ανάγκη να αντισταθώ στην δικτατορία τους. Όσο απαξιώνουν την εκπαίδευση και τις ανθρωπιστικές σπουδές, τόσο θα φωνάζω πως μία εξαιρετικά αυστηρή (σε ποιότητες) εκπαίδευση, είναι ο καλύτερος δρόμος για την συγκρότηση κοινωνιών με αξίες, κριτήριο, ευθύνη, δημιουργικότητα και πνευματική εξέλιξη.
Ευτυχώς για όλους μας, ακόμη και εάν ξεχάσουμε την αρχαιότητα, η νεοελληνική ποίηση διαθέτει εξαιρετικά δείγματα κειμένων και έτσι έχουμε μέτρο σύγκρισης, υλικό διδασκαλίας, κριτήριο γερό για κρίση όσο γίνεται πιο αντικειμενική. Ας μού επιτραπεί μία συμβουλή προς τους τους νέους ποιητές – ξεχάστε όσα μάθατε στο σχολειό, αυτό το ελληνικό σχολειό, οπού την ποίηση την σιχαίνονται ακόμη και οι φιλόλογοι. Ξεχάστε τα στερεότυπα που σάς έχουν μεταδώσει για τους Έλληνες ποιητές, ξεχάστε και όσα οι άλλοι προκρίνουν για άριστα και άξια. Σε μία εποχή οπού στον υπολογιστή ή στο κινητό σας τηλέφωνο μπορείτε να βρείτε τα πάντα, αναζητήστε κείμενα αιρετικά, κείμενα κριτικά και προ πάντων αναλυτικά όσο γίνεται για την ελληνική λογοτεχνία και ιδιαίτερα την νεοελληνική ποίηση. Μην αποπειραθείτε να γράψετε ποίηση, προτού ξεκοκκαλίστε όλη την νεοελληνική παραγωγή, από τον Σολωμό έως τον Αναγνωστάκη και από τον Παλαμά έως τον Καβάφη. Μην θεωρείτε τίποτα δεδομένο. Διαβάστε ξανά και ξανά τα άριστα των κειμένων, επιμείνατε σε Καρυωτάκη, Παπατζώνη, Καβάφη, Σεφέρη, Ρίτσο και Ελύτη. Και πολλούς ακόμη. Μάθετε γλώσσα, το πρώτο και βασικότερο ποιητικό εργαλείο. Μη ακούτε τους τυχάρπαστους που θέλουν να σάς επιβάλλουν με ποια γλώσσα να μιλάτε και να σκέφτεστε, όσο πλουσιότερο το λεξιλόγιό σας τόσο καλύτερα θα είναι και τα αυριανά σας ποιήματα. Και κυρίως – μην γράφετε ποίηση για να πάρετε Νόμπελ, μην μιμείστε τούς διάσημους ποιητές, μην ονειρεύεστε δόξες και μεγαλεία.
Μοναδικό κριτήριό σας η δημιουργία, εκείνη που αξίζει να διασωθεί, εκείνη που μόνο στόχο έχει να σηκωθούν οι συνάνθρωποί σας λίγο ψηλότερα. ‘Όλα τα υπόλοιπα είναι απλή σκόνη, φλούδια, ασήμαντα πράγματα αχρείαστα, ασήμαντα και ξένα προς την λογοτεχνία.
