(Για την μοίρα τού συγγραφέα έχω γράψει πρόσφατα. Επανέρχομαι σήμερα με κάποιες πιο συγκεκριμένες σκέψεις. Μικρά διαλείμματα μέχρι να ολοκληρωθεί το αφιέρωμα στον Μιλτιάδη Μαλακάση.)
Δεν κομίζω τίποτε νέο με τις παρακάτω προτάσεις. Οποιοσδήποτε απλός πολίτης που αγαπά το καλό κείμενο θα τις θεωρήσει αυτονόητες και άρα επιβεβλημένες. Το πρόβλημα ξεκινά από την κεντρική εξουσία που, όχι μόνο είναι εχθρική προς οτιδήποτε προάγει τον πολιτισμό και την παιδεία, (άλλωστε έχει πλήρη άγνοια για την σημασία τους και την βαρύτητά τους), αλλά και τα ελάχιστα κέντρα πολιτισμού που έχουν απομείνει, (όπως η Εθνική Βιβλιοθήκη, το θεατρικό μουσείο κλπ), απλώς τα αφήνει στην τύχη τους ή τα εκχωρεί σε ιδιώτες.
Το καθεστώς αμοιβής των συγγραφέων σήμερα είναι εντελώς απαράδεκτο, στην ουσία πρόκειται για καθεστώς μη πληρωμής εκ μέρους των εκδοτικών οίκων. Από την άλλη μεριά, ξεφυτρώνουν καθημερινά επιχειρήσεις αυτοέκδοσης με ληστρικές τιμές και εκμετάλλευση των συγγραφέων. (Κάντε μία απλή ερώτηση σε ένα οποιοδήποτε τυπογραφείο που αναλαμβάνει εκτυπώσεις βιβλίων, για το κόστος έκδοσης ενός βιβλίου, θα εκπλαγείτε από το κόστος και την αισχροκέρδεια των εταιριών αυτοέκδοσης, αλλά και πολλών εκδοτικών οίκων). Αυτή η εκμετάλλευση κάποτε πρέπει να σταματήσει.
Τα παρακάτω δεν είναι παρά ένα πρόχειρος «σκελετός» για την ριζική αλλαγή τής σημερινής εικόνας. Υπάρχουν ακόμη πενήντα περίπου προτάσεις για το βιβλίο που μπορώ να σκεφτώ – προτάσεις που είτε είναι εντελώς νέες, είτε εξειδικεύουν τον παρακάτω δεκάλογο. Όμως από κάπου πρέπει να γενεί μία αρχή και να αποτυπωθεί ένα αρχικό ενδιαφέρον για αλλαγή τής σημερινής ζούγκλας στον λογοτεχνικό χώρο. Ιδού λοιπόν μία αρχική καταγραφή.
- Επαναλειτουργία τού ΕΚΕΒΙ με πλήρη διαφάνεια τής λειτουργίας του και διευρυμένες αρμοδιότητες στα πεδία έρευνας και προώθησης τού βιβλίου.
- Πληρωμή των συγγραφέων που εκδίδονται από αναγνωρισμένους εκδοτικούς οίκους από την πώληση ακόμη και ενός αντιτύπου. Απαγόρευση των σημερινών δουλοκτητικών ιδιωτικών συμφωνητικών που προϋποθέτουν πωλήσεις άνω των χιλίων ή χιλίων πεντακοσίων αντιτύπων για να πληρωθεί ο συγγραφέας τους.
- Άμεση πληρωμή των πνευματικών δικαιωμάτων, αμέσως μετά από την κάθε εκκαθάριση ανά τετράμηνο.
- Ελάχιστο ποσοστό αμοιβής συγγραφέων επί τής τιμής πώλησης τού βιβλίου 20%
- Ίδρυση οργανισμού πνευματικών δικαιωμάτων κειμένου, με ελεγκτικές δυνατότητες τής πληρωμής των πνευματικών δικαιωμάτων των συγγραφέων και δυνατότητα παρέμβασης για την επίλυση οικονομικών διαφορών.
- Σχολική βιβλιοθήκη σε κάθε σχολείο, σε κάθε κοινότητα και κάθε δήμο τής χώρας. Υποχρέωση των εκδοτικών οίκων για παραχώρηση τουλάχιστον ενός αντιτύπου από κάθε έκδοση στο νέο ΕΚΕΒΙ που θα φροντίζει για την διάθεσή τους ανάλογα με τις ανάγκες. Αλλαγή νομικού πλαισίου που σήμερα «προτιμά» την πολτοποίηση από την δωρεά.
- Δυνατότητα τού κάθε συγγραφέα πραγματικής αυτοέκδοσης, (εκτύπωση δηλαδή σε τυπογραφείο τής επιλογής του και πλήρη έλεγχο τής όλης διαδικασίας) και δυνατότητα τοποθέτησης τού βιβλίου του στα βιβλιοπωλεία. Υποχρέωση των βιβλιοπωλών, (ακόμη και εάν επιλέξουν το σύστημα τής παρακαταθήκης), να αποδίδουν ποσοστά στον συγγραφέα με τον ίδιο τρόπο που το κάνουν για τους εκδοτικούς οίκους. Πλήρης απαλλαγή των συγγραφέων από ασφαλιστικές εισφορές και παύση τής υποχρεωτικής έναρξης επαγγέλματος για έσοδα έως και δέκα χιλιάδες ευρώ. Παραχώρηση στον συγγραφέα που ξεκινά με αυτόν τον τρόπο τού ίδιου ΦΠΑ που έχουν και οι εκδοτικοί οίκοι στην εκτύπωση, δηλαδή 6% αντί για 24%.
- Απλοποίηση τής αρχειοθέτησης τού κάθε βιβλίου και τής παραχώρησης ISBN με αυτοματισμό τής όλης διαδικασίας. Με την σημερινή τεχνολογία αυτό είναι πανεύκολο και μπορεί να αποτελέσει αρμοδιότητα τού οργανισμού πνευματικών δικαιωμάτων.
- Διάλογος και προετοιμασία από το υπουργείο πολιτισμού για την ίδρυση μουσείου νεοελληνικής λογοτεχνίας.
- Αναθεώρηση και εκσυγχρονισμός όλων των σχολικών βιβλίων που σχετίζονται με την γλώσσα και την λογοτεχνία.
Το λέω κάθε φορά και θα το επαναλαμβάνω σε κάθε ευκαιρία – η θέση τού συγγραφέα σήμερα προκαλεί ντροπή και ταυτόχρονα απορία για την αδράνεια όλων εκείνων των δήθεν πνευματικών φορέων που ενδιαφέρονται τάχα για το βιβλίο. Ακαδημία, λογοτεχνικοί σύλλογοι και εκδότες κόπτονται για την διάδοση τού βιβλίου την ίδια ώρα που είτε αδιαφορούν για τον δημιουργό του είτε τον καταδικάζουν στην έσχατη πενία. Πρόκειται για παγκόσμια πρωτοτυπία – ένα προϊόν να «ταΐζει» (έστω και πενιχρά) τουλάχιστον δέκα διαφορετικές ειδικότητες και ο δημιουργός του, (δηλαδή η πρώτη ύλη) να προσφέρει εξαναγκαστική δωρεάν εργασία.
Και τέλος οι ευθύνες των ίδιων των συγγραφέων, με εισαγωγικά ή χωρίς, δεν έχει σημασία. Εκείνων των συγγραφέων που παρά το ότι αντιμετωπίζουν από κάποιους εκδότες, (και ιδίως μεγαλοεκδότες), προσβλητική συμπεριφορά, ασυνέπεια, αγένεια και ανυπαρξία πληρωμών, τρέμουν να μιλήσουν ανοικτά, μπάς και ο μεγάλος αφέντης δεν εκδώσει το επόμενο βιβλίο τους.
Ραγιαδισμός, μικροαστισμός και μοιρολατρία – τα χειρότερα κληροδοτήματα των τετρακοσίων χρόνων Ανατολής. Φυσικά και δεν έχω την αυταπάτη ότι κάτι θ’ αλλάξει ή θα αναλάβει κάποια πρωτοβουλία η πολιτεία, γι’ αυτήν ο πνευματικός χώρος είναι terra incognita. Απλώς δεν θα μπορέσω ποτέ να συμβιβαστώ με ένα καθεστώς αποκρουστικό, προσβλητικό για το πνεύμα και εντελώς απαξιωτικό για κάθε σκεπτόμενο άνθρωπο σ’ αυτήν την χώρα.
